Powikłania leczenia ortodontycznego wcale nie są takie rzadkie. Nie mówię tu o błędach postępowania leczniczego, te bowiem trzeba rozpatrywać tylko i wyłącznie indywidualnie i pacjent rzadko mam na nie wpływ, ale o schorzeniach z którymi możemy sami walczyć i łatwo im zaradzić. Często wystarczy tylko odrobina samozaparcia i prosty zestaw do higieny jamy ustnej.
Próchnica a leczenie aparatem ortodontycznym
Niekontrolowany rozwój próchnicy w trakcie leczenia ortodontycznego jest powikłaniem z którym musimy walczyć. Dlatego też przed rozpoczęciem leczenia ortodontycznego zęby muszą być koniecznie wyleczone. Dodatkowo jest to cel w sam w sobie, by mieć ładne zdrowe zęby. W momencie, gdy decydujemy się na leczenie ortodontyczne naszym założeniem jest, by te zęby stały w zgrabnych, równych łukach. Ale co to za efekt jeśli po zakończeniu leczenia będą równo stały… czarne, spróchniałe zęby! Założenie aparatu ortodontycznego, niezależnie czy będzie to aparat ortodontyczny stały czy aparat ortodontyczny ruchomy, w znacznym stopniu upośledza oczyszczanie powierzchni zębowych.
Dlatego też, to dzięki codziennej higienie jamy ustnej utrzymujemy stan równowagi miedzy procesami demineralizacji szkliwa, a procesami naprawczymi. Założenie aparatu jest taką zmianą, która zdecydowanie pogarsza warunki remineralizacji szkliwa. Jako stomatolodzy w jamie ustnej obserwujemy w okresie noszenia aparatu zwiększoną frekwencję próchnicy. Po zakończeniu leczenia może się okazać, że zęby mamy ładnie ustawione, ale wymagają one dużego leczenia zachowawczego i plombowania zębów, albo leczenia protetcznego. Nie wspominam już o takiej sytuacji jak usunięcie zęba, co byłoby całkowitym zaprzeczeniem idei leczenia ortodontycznego.
Powikłania leczenia ortodontycznego
Odwapnienia zębów
Odwapnienia zębów jako skutki uboczne noszenia aparatów ortodontycznych pojawiają się w trakcie ich noszenia, jak i po zakończeniu leczenia. Przy niedostatecznej higienie jamy ustnej, pojawiają się na powierzchniach zębów w okolicach przydziąsłowych, stycznych a także w pobliżu zamków ortodontycznych i elementów retencyjnych.
Mają one postać białych, żółtych lub brązowych plam. Te kolorowe plamy to zdemineralizowane szkliwo, które utraciło swoja prawidłową strykturę krystaliczną. Czasem jest tak źle, że jesteśmy w stanie twardym narzędziem zeskrobać warstwy rozmiękłego szkliwa.
Zapobieganie odwapnieniom zębów
Zapobieganie odwapnieniom zębów wydaje się sprawą prostą, ale tak nie jest. Odwapnienia zębów w ogóle mogą nie powstać. Zależy to jednak wyłącznie od nas samych. Tak jak zależało nam na usunięciu wady zgryzu i założeniu aparatu, tak z jednakową determinacją musimy podejść do oczyszczania zębów w czasie jego noszenia.
W tym celu niezbędna jest prawidłowa i regularna higiena jamy ustnej. Ponadto dobrze dobrana szczoteczka, specjalne szczoteczki do przestrzeni międzyzębowych, nitka powietrzna, płukanki jamy ustnej i dobra pasta z florem to zestaw, który musimy mieć by poradzić sobie z odwapnieniami.
Próchnica zębów
Powikłania leczenia ortodontycznego to także próchnica. Ze względu na utrudnioną higienę pozostawione w zachyłkach aparatu resztki pokarmowe oraz bakterie powodują powiększenie zasięgu odwapnienia i powstania ubytku próchnicowego. Obserwujemy wówczas na szkliwie zmianę zabarwienia takiej plamy, na kolor żółty, potem brązowy. Ponadto podczas badania zgłębnikiem pojawia się wyraźne zahaczanie. Próchnica rozwijająca się w zębie przechodzi etapy próchnicy płytkiej, średniej i głębokiej
Zapobieganie próchnicy
Przy zapobieganiu powstawania próchnicy zalecenia higieniczne pozostają takie same jak przy odwapnieniach. W momencie powstania ubytku pacjent musi mieć ubytek zaopatrzony i wypełniony. Wymaga to dodatkowej wizyty i często ściągnięcia łuku w aparacie stałym na czas leczenia próchnicy zębów.
Zmiany zwyrodnieniowe miazgi jako powikłania leczenia ortodontycznego
Powikłaniem leczenia ortodontycznego są zmiany morfologiczne w miazdze zęba. Najczęściej zejściem głębokiej próchnicy jest zapalenie miazgi zęba. Obserwujemy u siebie najpierw objawy, które sugerują odwracalne stadium zapalenia miazgi, takie jak bóle bodźcowe na zimno, ciepło, smaki słodki i kwaśny. W dalszym etapie rozwoju zapalenia miazgi, gdy przechodzi ono w stadium nieodwracalne, ból na ciepło staje się bardzo intensywny. Objawy bólowe łagodzi nam natomiast zimno. Zimna woda, zimne napoje lub okłady.
Ból ma charakter ciągły, pulsujący. Dodatkowo, mamy wrażenie wysunięcia zęba z zębodołu. Dalszymi etapami zapalenia miazgi są jej martwica, później zgorzel i zapalenie tkanek okołowierzchołkowych.
Prewencja zapaleń miazgi zębów
Powikłania leczenia ortodontycznego mogą obejmować tkanki miękkie zęba. Zmiany zwyrodnieniowe miazgi są konsekwencją rozwiniętej próchnicy zęba. Zdarza się, że próchnica rozwija się w miejscu trudno dostępnym i jest niemożliwa do zdiagnozowania. Dlatego też, pojawiające się dolegliwości bólowe na ciepło i zimno powinny nas skłonić do jak najszybszego udania się do swojego stomatologa i skontrolowania zęba.
Zapalenie dziąseł i przyzębia w trakcie i po leczeniu ortodontycznym
Innym rodzajem powikłania leczenia ortodontycznego podczas noszenia aparatu, są choroby dziąseł i przyzębia. Zaczyna się lekkim zaczerwienieniem i krwawieniem dziąsła brzeżnego, ale może z czasem przybierać postać głębokiego zapalenia i prowadzić do obrzęku i przerostu dziąseł, albo recesji dziąsłowych.
Głębokie stany zapalne dziąseł i przyzębia mogą powodować trwałe ubytki estetyczne i funkcjonalne. Zapalenie przyzębia wiąże się z obrzękiem i krwawieniem dziąseł, obecnością wydzieliny ropnej z kieszonek, zanikiem blaszki kostnej otaczającej zęba, co widzimy w jamie ustnej. W okresie późniejszym pojawia się także zanik dziąsła i obserwujemy odsłanianie korzeni zębów na jednej albo kilku powierzchniach. W zapaleniach przyzębia bierze udział specyficzna i bardzo agresywna flora bakteryjna. Jest ona bardzo trudna do szczególnie w głębokich postaciach zapalenia do opanowania. Ponadto wyleczenie schorzenia utrudniają zaburzenia genetyczne, ciąża, cukrzyca, choroby tarczycy.
Zapobieganie zapaleniom dziąseł i przyzębia
Początkowe zapalenie dziąsła jest bardzo łatwe do wyleczenia. Wystarczy poprawa higieny jamy ustnej i usunięcie złogów nazębnych na wizycie w gabinecie stomatologicznym. Zapalenie przyzębia spowodowane brakami higienicznymi jest przeciwwskazaniem do leczenia ortodontycznego. Nie leczony stan zapalny może prowadzić do recesji dziąseł i kości, znacznego pogorszenia estetyki, a nawet utraty zębów. Dlatego też jeśli wystąpi w trakcie procesu leczenia należy ściągnąć aparat i wyleczyć stan zapalny. Głębokie zmiany zapalne często wymagają pomocy ze strony periodontologa i wiążą się z zabiegami chirurgicznymi na przyzębiu. Pacjenci u których zapalenie przyzębia związane jest z chorobami ogólnoustrojowymi mogą być leczeni tylko w okresie remisji.
Powikłania leczenia ortodontycznego - reakcje alergiczne
Reakcje alergiczne na materiał aparatu są sytuacjami stosunkowo rzadkimi. Składniki i materiały, z których zbudowane są aparaty dobiera się bardzo starannie. Mamy tu do czynienia z tymi samymi tworzywami i metalami, z których wykonywane są protezy częściowe i całkowite. Czasami zdarzają się odczyny uczuleniowe na stopy niklu, a niekiedy czynnikiem uczulającym jest akryl.
Ponadto, rzadko bo rzadko, ale notuje się przypadki uczuleń na barwniki tworzywa. Czasem czynnikiem uczulającym bywa lateks zawarty w rękawiczkach diagnostycznych lekarza.
Jak możemy przeciwdziałać reakcjom reakcjom alergicznym?
W przypadku alergii potrzebna jest współpraca pacjenta, lekarza dentysty i alergologa. Należy znaleźć i wykluczyć czynnik uczulający. Leczenie polega na wykonaniu aparatu bez składnika uczulającego.
Nadżerki błony śluzowej - powikłania leczenia ortodontycznego
Nadżerki są mechanicznymi podrażnieniami błony śluzowej, policzków, warg, języka wywoływane obecnością w jamie ustnej elementów aparatu. Występują często praktycznie zaraz po założeniu aparatu. Najczęściej są to drobne otarcia bardzo szybko gojące się. Niekiedy pojawiają się uszkodzenia głębsze, które penetrują po za błonę śluzową w mięśniówkę wargi albo policzka. Te wymagają interwencji lekarza i korekty aparatów. Niestety wszystkie są uciążliwe dla pacjenta. Dodatkowo bywają osoby, u których znacznie łatwiej powstają na błonie śluzowej.
Zapobieganie nadżerkom błony sluzowej
Bardzo pomocny, szczególnie przy użytkowaniu aratów stałych jest wosk ortodontyczny. Zabezpiecza on najbardziej drażniące elementy aparatu ortodontycznego. Na bolące obtarcia możemy zastosować Solcoseryl pastę stomatologiczną. Ponadto unikamy drażnienia nadżerek pokarmami o smaku kwaśnym i ostrym.
Bóle w stawach skroniowo-żuchwowych. Napięcia mięśniowe
Bóle w stawach skroniowo-żuchwowych zdarzają się bardzo rzadko podczas leczenia ortodontycznego. Częściej pojawiają się dolegliwości ze strony mięśni żwaczy niż stawów skroniowo-żuchwowych. W stawach niekiedy słyszymy trzaski podczas ruchów przywodzenia i odwodzenia żuchwy. W tej okolicy wzrasta napięcie mięśni żwaczy, co powoduje u nas odczucie bólu. Stany te są związane z odruchem wzmożonego napinania mięśni i zaciskania szczęk, a ten z kolei kojarzymy z obecnością ciała obcego jakim jest aparat ortodontyczny.
Jak uchronić się przed dolegliwościami w okolicy stawów skroniowo-żuchwowych?
Napinanie mięśni i dolegliwości w okolicy stawów powstają na drodze odruchu. Bardzo często ma to miejsce w nocy, kiedy śpimy. Dlatego też zapobieganie jest trudne. Na pewno należy w ciągu dnia świadomie powstrzymywać się przed zaciskaniem szczęk. W razie bólu pomocne są ciepłe okłady okolic żwaczy, czasem środki powodujące rozluźnienie mięśni.
Powikłania leczenia ortodontycznego w postaci skrócenia korzeni zębów
Rzadko, ale obserwujemy podczas leczenia ortodontycznego skracanie długości korzeni zębów. Proces ten nie jest równomierny przy wszystkich zębach i występuję u różnych pacjentów w rożnym stopniu. Podejrzewa się, że jest ta anomalia spowodowana czynnikami genetycznymi. Najczęściej nie występuje, albo jest zupełnie niegroźna. W przypadkach jednak zaawansowania procesu przerywamy leczenie ortodontyczne.
Wydłużenie czasu leczenia jako powikłanie leczenia ortodontycznego
Czas leczenia ortodontycznego zakładamy już na poziomie planu leczenia. Nie jesteśmy jednak w stanie do końca idealnie określić ile miesięcy cały proces potrwa. Zależy to od wielu czynników. Średni czas leczenia to około 24 miesiące. Często kończymy przed założonym czasem. Wydłużenie leczenia ortodontycznego przez niezależne czynniki takie jak pandemia coronowirusa traktujemy jako powikłanie. Nie bez znaczenia jest także nasze nastawienie i samozaparcie w okresie ustawiania zębów. Rzetelne stosowanie się do zaleceń lekarza, regularne wizyty zapewniają optymalny czas leczenia.
Artdent – przychodnie stomatologiczne w Brzesku i Bochni. Serdecznie zapraszamy do odwiedzenia naszych gabinetów. Służymy pomocą i poradą we wszystkich trudnych dla państwa sytuacjach.
