Próchnica jest chorobą zakaźną. Podobnie, jak w przypadku innych chorób bakteryjnych, tak i tutaj zostajemy zakażeni przez drobnoustroje. Ma to miejsce najczęściej we wczesnym dzieciństwie. Bakterie dostają się do jamy ustnej wraz ze śliną i resztkami pokarmowymi, zasiedlając kieszonki dziąsłowe i trudno dostępne dla szczotkowania powierzchnie zębów. Powodują zmiany chorobowe tkanek twardych i miękkich zęba, diagnozowane klinicznie i radiologicznie. Jak leczyć próchnicę?
Przyczyny próchnicy. Jak dochodzi do zakażenia?
Zakażeniu próchnicą sprzyja używanie tych samych sztućców, oblizywanie łyżeczek przez rodziców, czy zwilżanie śliną smoczka. Często opiekun sam próbuje, czy jedzenie podawane maluchowi nie jest za gorące. Ponadto całowanie naszych pociech też może być przyczyną infekcji. Szczególnie narażone na zakażenie są niemowlęta oraz małe dzieci, zaś bakterie przekazują im najczęściej rodzice.
Groźne jest również lekceważenie próchnicy u dzieci z chorymi zębami mlecznymi. Jeśli schorzenie nie zostanie wówczas wyleczone, zainfekowane mleczaki mogą zarazić pojawiające się zęby stałe. Dlatego też należy także unikać sytuacji, w których możliwe jest zakażenie próchnicą: smoczek dla dziecka wystarczy opłukać, a nie oblizać, zaś partnera wysłać na obowiązkową wizytę u stomatologa. W sumie prozaiczna rzecz, ale ważna. Staramy się nie stwarzać sytuacji, w których następuje kontakt dziecka z obcą silną. Dlatego brak takiego kontaktu, to długi okres bezpróchnicowy w jamie ustnej dziecka. To szansa na zdrowe zęby mleczne, właściwe rozdrabnianie pokarmów, prawidłowy rozwój kości szczęk i zgryzu i ładny uśmiech naszego dziecka.
Rodzaje próchnicy. Jak leczyć próchnicę?
Próchnica to choroba, kojarzy się nam z ubytkiem w zębie i wizytą u dentysty. Jednak nie każda próchnica musi być leczona. Są próchnice specyficzne dla dzieci i uzębienia mlecznego. Podobnie próchnica u dorosłych charakteryzuje się innym przebiegiem i leczeniem. Próchnicę możemy podzielić w zależności od miejsca jej występowania oraz obrazu klinicznego.
Próchnica początkowa
Próchnica początkowa jest to najczęściej rodzaj plamy na powierzchni szkliwa. Może być w kolorze mlecznym, żółtym, brązowym. Nie wymaga od nas leczenia. Należy ją obserwować, czy się nie powiększa albo, czy nie zmienia barwy na ciemniejszą. Codzienna dobra higiena sprzyja jej remineralizacji (m.in. mycie zębów co najmniej dwa razy dziennie przez około 2 minuty).
Próchnica powierzchowna
Próchnica powierzchowna, jak sama nazwa wskazuje jest ubytkiem płytkim i dotyczy tylko zmian zlokalizowanych w szkliwie. Nie daje ona dolegliwości bólowych. Może powodować zahaczanie nici i zaleganie jedzenia, co jest sygnałem dla nas, że coś jest nie w porządku. Nieleczona przechodzi w próchnicę średnią. Wymaga od lekarza opracowania i założenia wypełnienia. Podczas wizyty w gabinecie stomatologicznym często nie trzeba stosować znieczulenia.
Próchnica średnia
Próchnica średnia penetruje głębsze warstwy tkanek twardych zęba niż próchnica powierzchowna, w tym zębinę. Czasem w zależności od umiejscowienia może dawać lekkie dolegliwości bólowe na czynniki drażniące typu zimno, ciepło, słodkie. Powoduje retencję pokarmu w ubytku. Dlatego też, leczenie próchnicy średniej wymaga opracowania ubytku i założenia wypełnienia. Zabieg jest przeprowadzany w gabinecie stomatologicznym w znieczuleniu miejscowym. Prawidłowe założenie wypełnienia kończy leczenie.
Próchnica głęboka
Próchnica głęboka penetruje przez całą grubość szkliwa i zębiny, drąży w kierunku miazgi zęba. Potrafi zniszczyć większość korony klinicznej zęba. Dlatego też, nieleczona powoduje początkowo drażnienie miazgi, a w dalszej kolejności zmiany zapalne. Na tym etapie pacjent odczuwa wyraźnie wszelkie bóle bodźcowe wywoływane przez zimne, ciepłe oraz słodkie pokarmy. Widzimy wyraźnie także zmiany barwy zęba, oraz naruszenie ciągłości jego tkanek. Próchnica głęboka wymaga opracowania i założenia wypełnienia. Czasem konieczne jest także leczenie biologiczne materiałem na bazie MTA.
Próchnica nietypowa
Próchnica nietypowa jest charakterystyczna dla zębów martwych z obumarłą miazgą. Ząb nie broni się przed nią, ponieważ wszystkie mechanizmy obronne już nie istnieją. W normalnych warunkach komórki miazgi zęba mają możliwość produkcji zębiny reperacyjnej. Jeśli ekspansja próchnicy nie jest duża, wówczas wytworzona zębina wtórna przez wiele lat skutecznie może bronić miazgę zęba. Ponieważ jednak ząb jest martwy, podczas rozwoju próchnicy nietypowej nie odczuwamy żadnych dolegliwości. Dlatego też, wykrywamy ją najczęściej radiologicznie na zdjęciach przeglądowych. Ten rodzaj próchnicy wymaga od lekarza opracowania ubytku, założenia wypełnienia oraz wzmocnienia struktury zęba.
Próchnica wtórna
Próchnica wtórna powstaje wokół wypełnień stomatologicznych. Penetruje i poszerza szczelinę pomiędzy tkankami twardymi zęba a plombą. Do jej powstania mogą się przyczynić błędy popełnione podczas zakładania wypełnienia, pęknięcia i odłamania twardych struktur zęba, odłamania fragmentów wypełnienia na styku ze szkliwem i zębiną. Wymaga opracowania i ponownego założenia wypełnienia.
Próchnica ukryta
Próchnica ukryta jest bardzo specyficznym rodzajem próchnicy. Jej powstaniu sprzyja różnica podatności na próchnicę między szkliwem a zębiną. W szkliwie, które jest bardzo twarde i ma zdolność remineralizacji próchnica drąży niewidoczny kanalik. Po pokonaniu tej bariery rozwija się w środku zęba w warstwie zębiny. Często drąży bardzo głęboko. Widoczna dla lekarza tylko na zdjęciu rentgenowskim, ze względu na brak ubytku w szkliwie. Próchnica ukryta wymaga od prowadzącego leczenie opracowania i założenia wypełnienia, albo gdy są wskazania leczenia biologicznego.
Próchnica u dziecka - próchnica wczesna
Wczesna próchnica charakterystyczna jest dla uzębienia mlecznego. Jej rodzaje to:
- próchnica kwitnąca,
- butelkowa próchnica,
- próchnica okrężna.
Schorzenie to niszczy szkliwo i zębinę u tych dzieci, które karmione są słodzonymi produktami. Przybiera postać próchnicy kwitnącej (liczne ubytki na wielu powierzchniach wielu zębach), okrężnej (forma pierścienia wokół całego zęba), butelkowej (uszkodzone najczęściej siekacze, które mają kontakt ze smoczkami butelek podających słodkie pokarmy). Wymaga zmiany diety u dziecka. Ograniczamy podawanie dzieciom pokarmów z dużą zawartością cukrów prostych. Ponadto pod kontrolą są ciastka, cukierki, czekoladki, słodkie napoje i soki z butelek. Wystrzegamy się podawania do spożycia wszelkiego rodzaju chipsów, chrupek i pokarmów klejących, które przywierają na dłuższy czas do zębów. Dodatkowo wskazana jest bardzo dokładna higiena jamy ustnej u dziecka. Zęby myjemy wspólnie z dziećmi.
Próchnica zęba przy dziąśle
Ze względu na lokalizację możemy wyróżnić próchnicę przydziąsłową. Może nią być każdy z powyższych typów próchnicy. Piszę jednak o niej, a to dlatego, że bardzo często przysparza naszym pacjentom sporo problemów. Jej umiejscowienie na styku korony klinicznej i korzenia sprawia, że nawet niewielka głębokość ubytku będzie powodowała silne bóle bodźcowe na zimno, ciepło i słodkie pokarmy. Dlatego też, pacjenci skarżą się, że są zmuszeni unikać ulubionych swych pokarmów. Czekolada, kawa, lody, to dla niektórych spory problem.
Okolica przyszyjkowa charakteryzuje się bardzo cienką warstwą szkliwa i obecnością zębiny korzeniowej, która jest bardzo bogata w kanaliki zębinowe. Wiele z nich zawiera zakończenia włókien nerwowych, które reagują na bodźce zewnętrzne ciepło i zimno. Ponadto odsłonięte kanaliki są wrażliwe na zmianę stężenia osmotycznego niektórych substancji. Stąd nadmierna reakcja na słodkie i kwaśne pokarmy. Rozwiązaniem domowym sposobem jest stosowanie pasty remineralizującej i zamykającej kanaliki jak np: Elmex Sensitive Professional, Sensodyna. W poważniejszych przypadkach leczenie próchnicy przydziąsłowej odbywać się musi w gabinecie stomatologicznym.
Próchnica zębów mlecznych - kontrola i zapobieganie
Próchnica zębów mlecznych dotyka sporą część populacji najmłodszych dzieci. Zmartwieni tym faktem, częściej spoglądamy na zęby naszego dziecka, niż na swoje własne. Szczególnie jeśli dotyczy to bardzo małych dzieci. Dlatego też wykorzystajmy to, bo jest to świetna okazja do wyłapania wszelkich nieprawidłowości, które mogą się u naszych pociech pojawić. Gdy próbujemy na spokojnie je obejrzeć zęby dziecka to najczęściej maluch nam nie pozwala. Jednak przy każdej okazji do płaczu dziecko otwiera buzię i mamy cały zestaw zębów do przeglądu. W sumie równie dobrze możemy zrobić to wieczorem i dokładnie obejrzeć je w czasie gdy śpi. Dziecko kilkuletnie raczej bez oporów pokazuje nam na naszą prośbę swoje zęby. Ponadto pozwala również na pomoc przy ich codziennej higienie. Czasem dużo gorzej to wygląda w wypadku dziecka nastoletniego. Po wejściu w wiek młodzieńczy może pozwolić skontrolować sobie zęby dopiero u dentysty w gabinecie.
Próchnica u małych dzieci
Bardzo szybko pojawia się próchnica u małych dzieci na powierzchni zębów mlecznych. Jest to wynikiem tego, ze struktura szkliwa i zębiny zęba mlecznego jest o wiele słabsza niż zęba stałego. Dotyczy to również jego odporności na czynniki odwapniające i niekorzystny wpływ bakterii.
Jeśli weźmiemy pod uwagę, że u bardzo małych dzieci mamy trudności z dokładnym oczyszczaniem zębów, brakiem dostatecznej ilości fluoru oraz nadpodażą cukrów, to w efekcie nie dziwi fakt obecności w zębach po kilku miesiącach od wyrznięcia pierwszych ognisk próchnicy. Gdy oglądamy zęby u dziecka, powinna po pierwsze zaniepokoić nas zmiana ich barwy. Pojawienie się mlecznobiałych plamek, oraz zmatowienie i szorstkość zęba świadczą o początkach próchnicy. Jej pogłębienie będzie się objawiało zmianą koloru na żółty, a potem brązowy i czarny.
U dzieci do lat dwóch próchnica wczesna pojawia się na siekaczach. Są to najpierw małe plamki stopniowo łączące się w coraz to większe plamy. Po czasie mogą objąć całą powierzchnię zęba. U dzieci 3-7 lat próchnica częściej dotyka zęby trzonowe. Pojawia się w ich bruzdach, a potem na powierzchniach stycznych. Zapobieganie w domu to staranna higiena i kontrola mycia zębów. Prawidłowe pełnowartościowe odżywianie i ograniczenie ilości cukrów prostych w pożywieniu.
Profilaktyka próchnicy u dzieci
U dzieci profilaktyka próchnicy, to przede wszystkim ciągle pilnowanie mycia zębów i podawanie dzieciom posiłków pełnowartościowych energetycznie, bez nadmiernej podaży cukrów prostych. Dodatkowo przeprowadzamy kontrole i leczenie w gabinecie stomatologicznym. Dostępne zabiegi to:
- Lakierowanie zębów – polega na pokryciu szkliwa lakierem, w skład którego wchodzą jony fluoru. Fluor wzmacnia hydroksapatyty szkliwa, czyniąc ząb bardziej odpornym na próchnicę i czynniki zewnętrzne.
- Impregnacja zębów – polega na wcieraniu w zęby uszkodzone przez próchnicę związków srebra. Hamują one jej rozwój, zmniejszają wrażliwość zębów na bodźce termiczne i chemiczne. Powodują jednak przebarwienie zęba.
- Lakowanie zębów – jest to zabieg wykonywany na zębach zdrowych. Polega na pokryciu lakiem powierzchni bruzd. Używa się do tego celu płynnego kompozytu z zawartością fluoru, który mechanicznie zamyka dostęp bakterii do powierzchni zęba, jednocześnie wzmacniając okoliczne tkanki jonami fluoru.
- Wypełnienie ubytków w zębach – polega na usunięciu mechanicznym odwapnionych tkanek i odbudowie zniszczonego fragmentu materiałem plastycznym. W zębach mlecznych najczęściej jest to glasjonomer.
Próchnica u starszych dzieci
Próchnica u dzieci 7 lat i więcej lat dotyka zarówno zęby mleczne, jak i zęby stałe. Rozpoznawanie, zapobieganie i leczenie próchnicy zębów mlecznych jest takie samo jak u dzieci młodszych zarówno w domu jak i w gabinecie stomatologicznym. U dzieci starszych najszybciej odkryjemy próchnicę na wizycie w gabinecie stomatologicznym. Profesjonalne badanie i kontrola przez dentystę według mnie jest najlepszą metodą zdiagnozowania próchnicy.
Tym nie mniej sami też sprawdzamy zęby u dzieci. Każde odchylenie zabarwienia na powierzchni zęba, w jego wnętrzu, czy w bruździe powinno nas zaalarmować. Zabarwienie szare, brązowe, czarne, może sugerować rozwój próchnicy.
Profilaktyka podobnie jak w przypadku zębów mlecznych to staranna higiena i kontrola mycia zębów. Dodatkowo dbamy o prawidłowe pełnowartościowe odżywianie i ograniczenie ilości cukrów prostych w pożywieniu.
W gabinecie stomatologicznym zabiegi profilaktyczne to:
- Lakowanie zębów stałych
- Lakierowanie zębów stałych
Leczenie w gabinecie polega na usunięciu próchnicy i zniszczonych tkanek i wypełnieniu ubytku.
Jak zapobiec próchnicy?
Przed próchnicą można dość łatwo się ustrzec. Należy na co dzień zadbać o prawidłową higienę jamy ustnej: Pamiętamy rano i wieczorem, że myjemy zęby co najmniej dwa razy dziennie, regularnie zmieniamy szczoteczkę, obowiązkowo stosujemy nici dentystyczne oraz płyny do płukania ust. Należy obowiązkowo pamiętać o regularnych wizytach u stomatologa. Zdiagnozowanie i szybki wyleczenie drobnych zmian próchnicowych zapobiegnie rozwojowi choroby.
Na zdrowie zębów ważny wpływ ma również właściwa dieta, na którą składa się spożywanie regularnych posiłków oraz rezygnacja ze słodyczy. Zamiast kolejnego batona lub cukierka lepiej jest zjeść równie smaczne, a o wiele zdrowsze owoce.
Badanie okresowe w gabinecie stomatologicznym
Przy zapobieganiu próchnicy, równie ważne, jak codzienne mycie zębów, jest okresowe badanie w gabinecie stomatologicznym. Dla przypomnienia wykonujemy je średnio co 6 miesięcy. W czasach, gdy wszystko szybko się dzieje i czas wartko płynie często o nim zapominamy. Szczególnie musi być dopilnowana kontrola stomatologiczna u dzieci. Najpierw w okresie uzębienia mlecznego. Potem w okresie dojrzewania. U małych dzieci w wieku 2-6 lat regularne kontrole umożliwiają wychwycić szybko próchnicę, ale przede wszystkim budują kontakt i zaufanie pomiędzy dzieckiem a lekarzem. Mały pacjent oswaja się z gabinetem i przyzwyczaja do wizyt. Dobrze jest, jeśli ma jednego ulubionego dentystę.
W okresie dojrzewania z kolei, bardzo wzrasta frekwencja próchnicy. Próchnica pojawia się łatwo i ilość ubytków lawinowo rośnie. U kobiet w ciąży, na skutek zmian metabolicznych również notujemy wzrost występowania próchnicy. Regularne wizyty w gabinecie stomatologicznym pozwalają zmniejszyć strach przed wizytą, wcześnie zdiagnozować próchnicę, nawiązać pozytywne relacje pacjent-lekarz.
Objawy próchnicy
Przyzwyczailiśmy się, że to stomatolog na wizycie w gabinecie podczas przeglądu diagnozuje i rozpoznaje u nas ubytki próchnicowe w zębach. Powinniśmy średnio, co 6 miesięcy skontrolować zęby, ale w praktyce nie zawsze to tak wygląda. Dlatego chciałbym podpowiedzieć, jak rozpoznać samemu próchnicę zęba? Można to zrobić i jest nawet lepiej, jeśli to my świadomie będziemy kontrolować własne zęby. Rano i wieczorem podczas szczotkowania i nitkowania mamy doskonałą okazję, by się im przyjrzeć.
Jak rozpoznać próchnicę u siebie?
Regularna kontrola własnych zębów motywuje nas do utrzymania ich w jak najlepszym stanie. Co więc robimy?
- Zwracamy wtedy uwagę na barwę zębów. Ich naturalna barwa waha się od mlecznej po brązową. Mają na nią wpływ cechy genetyczne, przyjmowane leki, zawartość fluoru w pożywieniu, okoliczne stany zapalne. Każdy z nas ma inny kolor zębów. Przyjmijmy generalnie jednak, że barwa zębów u naszej rasy białej jest słomkowo-biała. Każde odchylenie zabarwienia na powierzchni zęba, w jego wnętrzu, czy w bruździe powinno nas zaalarmować. Zabarwienie szare, brązowe, czarne, może sugerować rozwój próchnicy. Do zróżnicowania z osadem i kamieniem nazębnym podczas wizyty u stomatologa.
- Nierówności i ostre krawędzie szkliwne. Wyczuwamy jej najczęściej językiem. Mogą powstawać po odłamaniu się pryzmatów szkliwnych w miejscach, gdzie próchnica podminowała szkliwo.
- Kłopoty z nitkowaniem zębów. Zahaczanie nitki zębowej, bądź jej strzępienie się podczas ruchu w przestrzeni międzyzębowej, może być sygnałem, że coś niedobrego na powierzchni stycznej w zębie się dzieje. W gabinecie należy to zróżnicować z zalegającym kamieniem i nawisającymi wypełnieniami.
- Krwawienie z dziąseł w okolicy brodawki zębowej. Podobnie jak wyżej może świadczyć o próchnicy na powierzchni stycznej zęba. U stomatologa należy to zróżnicować z zalegającym kamieniem, nawisającymi wypełnieniami, stanem zapalnym wywołanym zaniedbaniami higienicznymi.
- Obecność próchnicy w zębie może sugerować reakcja bólowa na bodźce termiczne; zimno, ciepło, reakcja na pokarmy słodkie i kwaśne. Takie dolegliwości pojawiają się najczęściej w rozwiniętej postaci próchnicy, próchnicy głębokiej. Ubytek sięga wówczas komory i miazgi zęba. Należy to różnicować z nadwrażliwością zęba na skutek nadmiernego starcia, czy obnażeniem zębiny korzeniowej.
Zapraszamy serdecznie na wizyty kontrolne do przychodni w Brzesku i Bochni. Polecamy leczenie próchnicy zębów najlepszej jakości materiałami. Wypełnienia kompozytowe zębów objęte są 3 letnią gwarancją w naszych gabinetach.
